નામ:- મહાત્મા જ્યોતિરાવ ફૂલે
જન્મ:- 11/04/1827
જન્મ સ્થળ:- સાતારા
માતા:- ચિમનાબાઈ
પિતા:- ગોવિંદરાવ
અટક:- ફ્લોરિસ્ટ તરીકે કામ કર્યું. આ કારણથી તેમને મરાઠીમાં 'ફૂલે' કહેવામાં આવે છે.
કુટુંબ:- પેશ્વાઓ
જીવનસાથી:- સાવિત્રીબાઈ
અભ્યાસ:-જ્યોતિરાવ પ્રાથમિક શાળામાં લેખન–વાંચન અને અંકગણિતની પાયાની બાબતો શીખી લીધા બાદ અભ્યાસ અધૂરો છોડી પરિવારના વ્યવસાયમાં જોડાઈ ગયા.
*માળીમાંથી ઇસાઇ ધર્મ અંગિકાર કરેલ એક વ્યક્તિએ ફુલેની બુદ્ધિમતા જોઈને ફુલેના વધુ અભ્યાસ માટે તેમના પિતાને સમજાવ્યા જેથી ફુલેને સ્થાનિક સ્કોટીશ મિશન હાઈસ્કૂલમાં દાખલ કરવામાં આવ્યા.
*મૃત્યુ:-* 28/11/1890
એક ઘટના:-
1848નો એક બનાવ, તેમના જીવનમાં સીમાચિહ્નરૂપ રહ્યો જ્યારે તેઓ તેમના એક બ્રાહ્મણ મિત્રના લગ્નમાં હાજરી આપવા ગયા. તેમણે લગ્ન સમારોહ દરમિયાન વિવાહ સરઘસમાં ભાગ લીધો. પાછળથી આ સંદર્ભે તેના મિત્રના માતાપિતા દ્વારા ઠપકો મળ્યો અને તેમનું અપમાન કરવામાં આવ્યું. તેમને કહેવામાં આવ્યું કે તેઓ નીચી જાતિના હોવાથી તેમણે આ સમારોહથી દૂર રહેવું જોઈતું હતું. આ ઘટનાથી ફુલે ખૂબ જ વ્યથિત થયા અને જાતિવ્યવસ્થાના અન્યાયની તેમના પર ખૂબ ઊંડી અસર પડી.
સન્માન:-
1. 11/05/1888ના રોજ મુંબઈના અન્ય એક સમાજ સુધારક વિઠ્ઠલરાવ કૃષ્ણાજી વંદેકરે તેમને મહાત્માની પદવીથી સન્માનિત કર્યા.
2. સતારા જિલ્લાના કરાડ ખાતે જ્યોતિબા ફુલેનું સ્ટેચ્યુ.
3. 1977ની ટપાલ ટિકિટ પર ફુલે.
4. મહારાષ્ટ્ર વિધાનસભા ભવનના પરિસરમાં પૂર્ણ કદની પ્રતિમા.
5. મુંબઈમાં મહાત્મા જ્યોતિબા ફુલે બજાર.
6.મહારાષ્ટ્રના અહમદનગર જિલ્લાના રાહુરીમાં મહાત્મા ફુલે કૃષિ વિદ્યાપીઠ. (કૃષિ યુનિવર્સિટી)
7. મહાત્મા જ્યોતિબા ફુલે રોહિલખંડ યુનિવર્સિટી.
વિશિષ્ટતા:-
1. સમાજમાં ફેલાયેલી મહિલા વિરોધી બદીઓ, તેમના શોષણ સામે અવાજ ઉઠાવ્યો હતો.
2. જ્યોતિરાવ ફૂલે એક સામાજિક પ્રબુદ્ધ, વિચારક, સામાજિક કાર્યકર, લેખક, દાર્શનિક અને ક્રાંતિકારી કાર્યકર છે. જ્યોતિબા ફુલેએ તેમનું સમગ્ર જીવન સ્ત્રીઓના શિક્ષણ માટે સમર્પિત કર્યું હતું.
3. મહાત્મા જ્યોતિરાવ ફુલેએ વર્ષ 1828માં છોકરીઓ માટે દેશના પહેલો મહિલ શાળા ખોલી હતી.
4. પુણેમાં ખોલી આ શાળામાં તેમની પત્ની સાવિત્રી બાઈ પ્રથમ શિક્ષિકા બની હતી.
5. તેમણે વિધવા પુનર્વિવાહનું સમર્થન કર્યું અને 1863માં સગર્ભા વિધવાઓ સુરક્ષિત જગ્યાએ બાળકોને જન્મ આપી શકે તે માટે એક ઘરની શરૂઆત કરી.
6. 24/09/1873ના રોજ ફુલેએ સ્ત્રીઓ, દલિતો અને ક્ષુદ્રો જેવા શોષિત સમૂહોના અધિકારો માટે સત્યશોધક સમાજની સ્થાપના કરી.
7. ભારતના પ્રથમ કાયદા મંત્રી અને બંધારણના ઘડવૈયા બાબાસાહેબ આંબેડકરે ફુલેને તેમના ત્રણ ગુરુઓ પૈકી એક તરીકે સ્વીકાર્યા હતા.
(સંકલિત)
- નયના જે.સોલંકી.
- આંખો
